مضامین و ساختارهای تعلیمی و اخلاقی در منشورهای دیوانی با تکیه بر عتبة الکتبة، التوسّل الی الترسّل، دستور دبیری و دستورالکاتب
نویسنده
چکیده مقاله:
یکی از اقسام مهم و در عین حال مورد توجه نویسندگان برجستۀ درباری، نثر منشیانۀ دیوانی است. این گونه نثر از قرن پنجم قمری در قالب آثار مانند تاریخ بیهقی، سیاستنامه، قابوسنامه و... آغاز میشود و در قرن ششم با نمونههای اعلایی چون عتبة الکتبةو التوسّل الی الترسّل به قوام و نضج میانجامد. آثار ترسّل و انشا از جهات گوناگون سیاسی، تاریخی، اجتماعی و ادبی ارزش فراوان دارند. از حیطههای کمتر بررسیشده در متون مزبور، جنبۀ تعلیمی و اخلاقی برجستۀ حاکم بر روح متن است که در جزءجزء ساختار بیانی نوشتار دیده میشود. دبیران که وظیفۀ نگارش مکتوبات دیوانی را به عهده داشتند، بنا به سابقۀ فکری اسلامی و اخلاقی، در ضمن نامهها نیز به ذکر مبانی تعلیمی و اخلاقی مبادرت میکردند. در میان اقسام مختلف مکتوبات دیوانی، منشورها و فرمانهای گماشتن افراد نیز از بابت ساختارهای بهکاررفته و هم از جهت تعدد و تنوع مضامین اخلاقی و تعلیمی جایگاه ویژهای دارند. بررسی تعلیمی مناشیر در آثار مورد بحث این نوشتار، نشاندهندۀ آن است که دبیران توصیههای دیوانی را در خطاب به سه گروه سلاطین، افراد منصوبشده و جامعۀ تحت امر تدوین نمودهاند. مهمترین توصیه به شاهان، اقامۀ مبانی اسلام و دادپیشگی است و به منصوبان، رعایت عدل و داد و حسن خلق با مردم و به زیردستان، توصیه به اطاعت و انقیاد است. توصیهها گاه صرفاً اخلاقیات را تأکید کردهاند و در مواردی هم نوعی مبانی تعلیمی و آموزشی را بیان کردهاند که اقامۀ آنها در جهت بهبود سیرت و صورت سلطان و منصوبان مؤثر واقع میشود. نگارنده در پژوهش حاضر با شیوۀ تحلیلیتوصیفی و از زاویۀ ادب تعلیمی مناشیر و احکام دیوانی را بررسیده است.
منابع مشابه
مقایسه تأثیر وضعیت طاق باز و دمر بر وضعیت تنفسی نوزادان نارس مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی حاد تحت درمان با پروتکل Insure
کچ ی هد پ ی ش مز ی هن ه و فد : ساسا د مردنس رد نامرد ي سفنت سرتس ي ظنت نادازون داح ي سکا لدابت م ي و نژ د ي سکا ي د هدوب نبرک تسا طسوت هک کبس اـه ي ناـمرد ي فلتخم ي هلمجزا لکتورپ INSURE ماجنا م ي دوش ا اذل . ي هعلاطم ن فدهاب اقم ي هس عضو ي ت اه ي ندب ي عضو رب رمد و زاب قاط ي سفنت ت ي هـب لاتـبم سراـن نادازون ردنس د م ي سفنت سرتس ي لکتورپ اب نامرد تحت داح INSURE ماجنا درگ ...
متن کاملکارکردهای حکمی - اخلاقی کتاب التوسل الی الترسل
کتاب التوسل الی الترسل مجموعه منشآت بهاءالدین محمد بن مؤید بغدادی است. محتوای اصلی این کتاب، سلطانیات و اخوانیات و مشتمل بر توصیههای حکمی و اخلاقی است و از آنجا که مخاطب اصلی آن حکام و کارگزاران است، بخش سیاست مدن از حکمت عملی در آن برجستهتر است. طرح و تبیین مضامین اخلاقی در سطح وسیع و همه جانبه، این کتاب را در ردة اندرزنامههای سیاسی قرار میدهد. این نوع اندرزنامه ها در نظام اخلاقی سیاسی- حک...
متن کاملکارکردهای حکمی - اخلاقی کتاب التوسل الی الترسل
کتاب التوسل الی الترسل مجموعه منشآت بهاءالدین محمد بن مؤید بغدادی است. محتوای اصلی این کتاب، سلطانیات و اخوانیات و مشتمل بر توصیههای حکمی و اخلاقی است و از آنجا که مخاطب اصلی آن حکام و کارگزاران است، بخش سیاست مدن از حکمت عملی در آن برجستهتر است. طرح و تبیین مضامین اخلاقی در سطح وسیع و همه جانبه، این کتاب را در ردة اندرزنامههای سیاسی قرار میدهد. این نوع اندرزنامه ها در نظام اخلاقی سیاسی- حک...
متن کاملکارکردهای حکمی - اخلاقی کتاب التوسل الی الترسل
کتاب التوسل الی الترسل مجموعه منشآت بهاءالدین محمد بن مؤید بغدادی است. محتوای اصلی این کتاب، سلطانیات و اخوانیات و مشتمل بر توصیه های حکمی و اخلاقی است و از آنجا که مخاطب اصلی آن حکام و کارگزاران است، بخش سیاست مدن از حکمت عملی در آن برجسته تر است. طرح و تبیین مضامین اخلاقی در سطح وسیع و همه جانبه، این کتاب را در ردة اندرزنامه های سیاسی قرار می دهد. این نوع اندرزنامه ها در نظام اخلاقی سیاسی- حک...
متن کاملجستاری در ویژگیهای سبکی التوسل الی الترسل
مجموعه نامههای "التوسل الی الترسل" اثر بهاءالدین محمّد بغدادی از قرن ششم هجری تا کنون همواره بهعنوان یکی از نمونههای ممتاز فنّ ترسّل مورد توجّه بوده است. این مسأله ناشی از شاخصههای ادبی و زیباییشناختیِ خاصِّ این اثر است. در این نوشتار با تکیه بر اصل خوانشِ سبکشناختی و نقّادانه، عناصر مؤثر در شکلگیری بافت ادبی و زیباییشناختیِ التوسل الی الترسل در دو سطح "گزینش و چینش واژگان" و "بافت موسیقایی کلام...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 9 شماره 36
صفحات 51- 78
تاریخ انتشار 2018-02-20
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023